Gezondheid is ons meest waardevolle kapitaal. Goede gezondheid maakt gelukkig; een verslechte brengt sociale, fysieke en mentale hulpvragen in het kader van welzijn. Naast de krapte in de zorg, is het daarbij niet altijd passend medisch te reageren. Welzijn wordt immers door veel meer gekenmerkt dan fysieke hulpvragen alleen. Niet voor niets nemen ‘preventie’, ‘meedoen’ en ‘verstevigen van de sociale basis’ de afgelopen jaren een steeds centralere rol in Nederlands beleid.
De afgelopen jaren voerden het rijk en gemeenten dan ook hervormingen door binnen het sociaal domein en gezondheidsbeleid. De decentralisatie an sich, beoogde een snellere toegang tot geschikte ondersteuning, terwijl bijvoorbeeld het Nationaal Preventieakkoord[i]en het Integraal Zorgakkoord[ii] die even later werden ingevoerd, een frisse basis legden voor een gezondere generatie en goed toegankelijke zorg door integraliteit te bevorderen.
Effectieve aanpak
De focus in nationaal beleid is daarmee aan een grootschalige verlegging begonnen van individuele verantwoordelijkheid en persoonsgerichte aanpak, naar een meer brede en integrale aanpak op grotere maatschappelijke opgaven. Waar mogelijk en steeds vaker wordt vroegtijdig (‘aan de voorkant’) geïntervenieerd. Op deze manier probeert de overheid met tijdige, minder acute, investering op een grotere ‘kwetsbare’ doelgroep, grotere individuele en maatschappelijke problemen en (zorg)kosten voor te zijn[iii].
“Gerichte preventie maakt inwoners minder afhankelijk van zorg en verkleint de kans op problemen binnen verschillende leefdomeinen. De eeuwenoude uitdrukking luidt niet voor niets: “voorkomen is beter dan genezen”. Dat maakt preventie niet alleen effectief in de aanpak, maar loont ook financieel en maatschappelijk Mensen in goede welzijn en met een stevigere sociale basis kunnen immers breder bijdragen aan de samenleving.”
GALA
Om meer daad bij het woord te voegen, is na de transitie in het sociaal domein, het Preventieakkoord en het recente Integraal Zorgakkoord, in februari jl. het Gezond en Actief Leven akkoord (GALA) ingetreden[i]. Met een brede en vooral integrale blik op preventie, worden individuele, fysieke en sociale preventiemaatregelen gebundeld tot werkafspraken tussen het rijk, gemeenten, zorgverzekeraars en de GGD’en. Met als doel een weerbare gezonde generatie bereiken in 2040. De ambities zijn niet per se nieuw, het werkprincipe wel. Namelijk, slimmer integraal samenwerken.
Een integrale blik op preventie
Het GALA vormt de basis voor het integraal, domein overstijgend preventie- en gezondheidsbeleid van de komende jaren. Uitgangsprincipe is terugkeren naar de menselijke maat, door te investeren in de lokale en regionale sociale basis en infrastructuur. Daarmee gaat het met name om omzien naar elkaar. Vanuit familierelaties, het sociale netwerk en mantelzorgers bijvoorbeeld. Naast een stevigere kennis- en adviesfunctie voor de GGD, geldt een belangrijke operationele rol voor het sociaal- en welzijnswerk waar het gaat om meedoen, ontmoeting en preventie.
Door slim integraal samen te werken kan een sociale ontmoeting of activiteit stimulerend werken op verschillende welzijnsfronten. Zo kan met een sportactiviteit voor ouderen, fysieke ongemakken tegengegaan worden en tegelijkertijd eenzaamheid en mentale klachten teruggedrongen worden. Door gezonde voeding en sporten toegankelijk en aantrekkelijk te maken, kan de overheid burgers stimuleren te werken aan zowel de lichamelijke als mentale gezondheid. Andere voorbeelden kunnen ontstaan door het verrijken van opgroei- en ontwikkelkansen voor kinderen en het tegengaan van overgewicht en middelengebruik.
“Kwetsbare inwoners, weerbaarheid, veerkracht, mentale gezondheid en preventie. Het zijn zomaar wat termen die ons de afgelopen jaren in menig beleidsstuk om de oren vliegen. Toch staan deze termen niet op zichzelf. Ze dragen een verklaarbaar verband (lees: urgentie) in het licht van allerlei ontwikkelingen in de afgelopen jaren.”
Maatschappelijke uitdagingen
Het GALA beantwoordt de maatschappelijke urgentie voor herziene beleid. We kampen als samenleving met toegenomen mentale gezondheidsklachten, eenzaamheid en stress onder jong en oud. Burgers ervaren (prestatie)druk en financiële zorgen. Kinderen en volwassenen hebben vaker overgewicht. Het zijn slechts enkele maatschappelijke uitdagingen die we als samenleving dragen in de snel ontwikkelende, aan verandering onderhevige en vergrijzende samenleving. Met het GALA wordt geprobeerd duurzame aansluiting te vinden bij maatschappelijke opgaven van nu en straks. Het akkoord beoogt de problematiek aan te pakken op een manier die past bij Nederland en Nederlanders. Daarin gaat het om werkbaar en effectief beleid, waarin de menselijke maat een nieuwe gewaardeerde plek krijgt.
Bronnen:
[i] Nationaal Preventieakkoord: naar een gezonder Nederland. (2018). In Open Overheid. Ministerie van VWS.
[ii] Integraal Zorg Akkoord: samenwerken aan goede zorg. (2022). In Rijksoverheid.
[iii] (1) Tuenter, T., Bastiaansen, I., & Berg, van den. (2021). Effecten van preventie in het jeugdveld. Nederlands Jeugdinstituut.
(2) Preventie – NCJ. (2022, 22 augustus). NCJ. https://www.ncj.nl/preventie/
[1] VenV. (z.d.). Investering in preventie en eerstelijnszorg loont! Tijdschrift M&G jaargang 16 nummer 4.
[i] GALA Gezond en Actief Leven Akkoord: Gemeenten en GGD’en, zorgverzekeraars en VWS zeten gezamenlijk in op een gezond en actief leven met een stevige sociale basis. (2023). In Open Overheid.
MB-ALL bekijkt samen met u oplossingen binnen het Sociaal domein
Bent u benieuwd wat Sibel óf onze collega’s voor uw organisatie kunnen betekenen? Binnen het sociaal domein, of op andere thema’s die hier raakvlakken mee hebben? We gaan graag met u in gesprek.
